نامه فتحعلی‌شاه، نگارش میرزا محمدوزیر، به پادشاه انگلیس در باب کمک در بازپسگیری گرجستان

مکشوف رای سلطنت آرا می‌داريم که: چون گلشن الفت و اتحاد را آب و رنگ از رشحات سحاب خامه خلّت نگار حاصل، و بهارستان وداد قوی بنیاد را از اهتزاز نسایم نامه نگاری خضرت و تازگی کامل است، کمال رسم وفا و وفاق در این اوان مسرّت مساق، به نگارش این نامه مهرختامه مقتضی افتاده در طی آن به دست مصافات نقاب از چهره شاهد بر این وجه می‌گشاییم که:

از این پیش که امیرالامراء العظام مقرب الخاقان میرزا ابوالحسن خان از آن دولت ابدمدت به دربار معدلت‌مدار معاودت نمود، چنین معروض داشت که هنگام حضور او، در آن محضر ارم نظام، گوهر این کلام از مخزن ضمیر آن برادر والاگهر به رشته مقال انتظام یافته که عالی جاه عمده‌الاکابر و الاشباه، دولت‌خواه کارآگاه سرگوراوزلی بارونت، ایلچی بزرگ دولت بهیه از خواص دولت‌خواهان قدیم، و محل اعتماد آن دولت قویم است. و الحق که در این مدت که مشارالیه متوقف ایران و ملتزم نزد ما بوده، به ظهور کاردانی‌ها و نیکوخدمتی‌ها رفع حجاب شبهه از شاهد این مدعا نموده، مراسم فطانت و آگاهی و محاسن خدمت‌گزاری و دولت‌خواهی او به احسن وجه در عرصه ظهور جلوه‌نمای شهود و غایت آگاهی و دولت‌خواهی او باعث وثوق خاطر ما آمده. بدین واسطه اولیای این دولت را نیز در اکثر مهام رجوع به استصواب رای او معتعد خاطر است و بدین موجبات صوب دیده‌های او را معاينه ارشاد رای آن برادر مکرم می‌شماریم. چناچه در باب مصالحه با دولت روس البته معلوم رای آن برادر والاگهر خواهد بود که سال‌هاست تا به انجام این مهم از جانبین مراسلت و مراودت در میان و به واسطه اختلاف شروط صورت‌پذیر نیامده، اولیای این دولت را اگر به قرار اسطاطوسکوپرزندیم رضا بود، در همان اوایل این مهم به انجام مقرون گردیده بود. ولیکن چون مقصود کلی استرداد ولایات متصرفی بود امرمصالحه معوق و رسل و سفرا از جانبین بی‌نیل مقصود معاودت می‌نمودند. تا در این اوان سعادت اقتران که عالی‌جاه دولتخواه مشارالیه را پای وساطت در میان آمده، یقین تفصیل آن را بر رای آن خجسته برادر مکرم معروض داشته که سردار روسیه بس تعهدات در رد کردن ولایات متصرفی روسیه بعد از وصول ایلچی این دولت به پطرزبورغ نموده است، عالی‌جاه مشارالیه به اعتماد این تعهدات، مصلحت یت را مقتضی قرارمصالحه دانسته به انجام مقرون افتاد. وهم به مقتضای نهایت صداقت و یگانگی نسبت به دولت علیه انگلیس منظور چنین بود که در این اوان که نایره جدال فیمابین عساکر روسیه و فرانسه مشتعل است، سی چهل‌هزار نفر از عساکر روسیه در گرجستان معطل نبوده، روانه و در اتمام کار فرانسه معین باشند. و فی الحقیقه اگر ملاحظه مصالح مهام آن دولت علیه نبود، بدون استرداد ولایات متصرفی، مصالحه صورت انجام نمی‌یافت.

بنابر مراتب مزبوره برآن برادر مکرم لازم است که التفاتی تمام در باب رد ولایات مزبوره که را روسیه را به هیچ وجه مثمر نفعی نیست بلکه نقصان کامل دارد نمایند تا انشالله التعالی، بنای مصالحه مستحکم و قرار این عهد ابدالدهر مستقر ماند. دیگر تفاصیل امور را عالیجاه ایلچی مشارالیه مشروحاً به اولیان آن دولت بهیه نگاشته است، توقع آن که همواره مبشر اضواء نامجات نامی ضیاافزای محفل مصافات گردیده، مهمات ملوکانه را اعلان دارند. باقی ایام سلطنت‌فرجام موالفت‌انجام مستدام باد.

میرزامحمد منشی نائینی (فروغ) - سفینه الفرامین (سفینه الانشا)

به اهتمام محمد گلبن، صص ۱۲۵-۱۲۶